Wstęp:
Słuch fonemowy, jako jeden z rodzajów słuchu mownego, jest zdolnością odbioru dźwięków mowy dotyczącą ich struktury fonemowej w oparciu o czynności recepcji, rozróżniania, różnicowania i pamięci słuchowej. Przyjęte w niniejszej pracy rozumienie terminu „słuch fonemowy” odnosi się do systemu fonologicznego w jego aspekcie segmentalnym. Prawidłowo wykształcony słuch fonemowy pozwala dziecku właściwie dekodować znaczenie wyrazów, różnicować sylaby i głoski, co na etapie edukacji wczesnoszkolnej ma zasadnicze znaczenie dla rozwoju mowy i komunikacji, czytania oraz pisania. Zaprezentowane w artykule wyniki dotyczą badanej grupy 7-latków i stanowią przyczynek do planowanych analiz słuchu fonemowego u dzieci z klas pierwszych w kontekście nauki czytania i pisania.

Cel:
Celem pracy było zbadanie słuchu fonemowego uczniów z integracyjnej I klasy szkoły podstawowej rozpoczynających naukę czytania i pisania oraz analiza trudności edukacyjnych dzieci, u których zdiagnozowano zaburzenia identyfikowania dystynktywnych cech głosek.

Materiał i metoda:
Grupa badawcza składała się z 20 uczniów w wieku 7 lat uczęszczających do I klasy o profilu integracyjnym. W tej klasie zdiagnozowano dwoje uczniów z dyslalią wieloraką i troje z afazją motoryczną. Grupę kontrolną stanowiło 20 uczniów z równoległej klasy bez profilu integracyjnego. Badania wykonano wystandaryzowanym narzędziem autorstwa J. Gruby: Test do badania słuchu fonemowego (Gliwice, 2012).

Wyniki:
Diagnozę przeprowadzono pod koniec I półrocza szkolnego. Trudności w słuchowym różnicowaniu głosek z opozycji fonologicznych, różniących się: miejscem artykulacji, dwiema cechami dystynktywnymi, sposobem artykulacji i dźwięcznością, odnotowano u 8 uczniów. Zaburzenia słuchu fonemowego stanowiły część składową problemów w nabywaniu systemu językowego u 3 dzieci z afazją motoryczną, 2 uczniów z dyslalią wieloraką, ale również 3 pierwszoklasistów, u których nie zdiagnozowano wad wymowy czy zaburzeń mowy. W grupie kontrolnej dwoje dzieci nie różnicowało poprawnie fonemów różniących się dwiema cechami dystynktywnymi i sposobem artykulacji.

Wnioski:
Przeprowadzone badania stanowią element oceny gotowości szkolnej dzieci rozpoczynających edukację. Zaburzenia słuchu fonemowego badanych uczniów są jedną z przyczyn utrzymujących się wad wymowy, trudności w czytaniu metodą analityczną i pisaniu ze słuchu. Wyniki wskazują na potrzebę kontynuacji badań przesiewowych słuchu fonemowego w klasach pierwszych. Zdiagnozowanie problemów w słuchowym różnicowaniu dystynktywnych cech głosek przyczyniło się do wprowadzenia programu terapeutycznego w szkole. Słowa kluczowe: słuch fonemowy • zaburzenia słuchu fonemowego • czytanie i pisanie a słuch fonemowy.