PRACA PRZEGLĄDOWA
Przegląd wybranych koncepcji dysleksji rozwojowej
– perspektywa genetyczna, neuropsychologiczna
i lingwistyczna
1
Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, Światowe Centrum Słuchu, Naukowe Centrum Obrazowania
Biomedycznego, Warszawa/Kajetany
Data publikacji: 03-11-2020
Autor do korespondencji
Mateusz Rusiniak
Światowe Centrum Słuchu, Naukowe Centrum Obrazowania Biomedycznego, ul. Mokra 17, Kajetany, 05-830 Nadarzyn, e-mail: m.rusiniak@ifps.org.pl
Światowe Centrum Słuchu, Naukowe Centrum Obrazowania Biomedycznego, ul. Mokra 17, Kajetany, 05-830 Nadarzyn, e-mail: m.rusiniak@ifps.org.pl
Now Audiofonol 2014;3(1):9-14
SŁOWA KLUCZOWE
dysleksja rozwojowaświadomość fonologicznadeficyt czasowego opracowania informacjideficyt wielkokomórkowyuwaga wzrokowadeficyt móżdżkowy
STRESZCZENIE
Cel:
Celem pracy było przedstawienie aktualnych poglądów dotyczących mechanizmów warunkujących dysleksję rozwojową.
Materiał i metody:
W pracy przedstawiono podłoże genetyczne dysleksji rozwojowej, a także neuropsychologiczne koncepcje wyjaśniające związek dysfunkcji mózgu z deficytami procesów poznawczych współwystępującymi ze specyficznymi trudnościami w czytaniu (m.in. hipoteza zaburzenia czasowego opracowywania informacji, uwagi wzrokowej, deficytu wielkokomórkowego i móżdżkowego). Ponadto omówiono teorie językowe ze szczególnym uwzględnieniem koncepcji deficytu fonologicznego w dysleksji.
Wyniki:
Przegląd istniejących teorii wskazuje, że dysleksja jest zaburzeniem niejednorodnym, uwarunkowanym przez wiele czynników. Istniejące koncepcje nie wykluczają się wzajemnie, a dowodzą jedynie, że u osób ze specyficznymi zaburzeniami czytania stwierdza się różne deficyty poznawcze powiązane ze zmianami anatomicznymi i funkcjonalnymi w strukturach mózgu, takich jak planum temporale, okolica ciemieniowo-potyliczna czy móżdżek.
Wnioski:
W procesie diagnostyki dysleksji rozwojowej, obok sprawdzenia różnych funkcji językowych, warto uwzględnić również badanie innych procesów poznawczych, takich jak uwaga wzrokowa czy automatyzacja czynności. Pozwoli to dokładnie określić profil funkcjonowania poznawczego dziecka i zastosować optymalny rodzaj terapii.
Celem pracy było przedstawienie aktualnych poglądów dotyczących mechanizmów warunkujących dysleksję rozwojową.
Materiał i metody:
W pracy przedstawiono podłoże genetyczne dysleksji rozwojowej, a także neuropsychologiczne koncepcje wyjaśniające związek dysfunkcji mózgu z deficytami procesów poznawczych współwystępującymi ze specyficznymi trudnościami w czytaniu (m.in. hipoteza zaburzenia czasowego opracowywania informacji, uwagi wzrokowej, deficytu wielkokomórkowego i móżdżkowego). Ponadto omówiono teorie językowe ze szczególnym uwzględnieniem koncepcji deficytu fonologicznego w dysleksji.
Wyniki:
Przegląd istniejących teorii wskazuje, że dysleksja jest zaburzeniem niejednorodnym, uwarunkowanym przez wiele czynników. Istniejące koncepcje nie wykluczają się wzajemnie, a dowodzą jedynie, że u osób ze specyficznymi zaburzeniami czytania stwierdza się różne deficyty poznawcze powiązane ze zmianami anatomicznymi i funkcjonalnymi w strukturach mózgu, takich jak planum temporale, okolica ciemieniowo-potyliczna czy móżdżek.
Wnioski:
W procesie diagnostyki dysleksji rozwojowej, obok sprawdzenia różnych funkcji językowych, warto uwzględnić również badanie innych procesów poznawczych, takich jak uwaga wzrokowa czy automatyzacja czynności. Pozwoli to dokładnie określić profil funkcjonowania poznawczego dziecka i zastosować optymalny rodzaj terapii.
REFERENCJE (44)
1.
Becker J, Czamara D, Scerri TS, Ramus F, Csépe V, Talcott JB i wsp. Genetic analysis of dyslexia candidate genes in the European cross-linguistic NeuroDys cohort. Eur J Hum Genet, 2014; 22(5): 675–80.
2.
ICD-10: Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Warszawa: Vesalius & IPN; 2000.
3.
Hinshelwood J. A case of dyslexia: A peculiar form of word-blindess. The Lancet, 1896; 148(3821): 1451–4.
4.
Schumacher J, Anthoni H, Dahdouh F, König IR, Hillmer AM, Kluck N i wsp. Strong genetic evidence of DCDC2 as a susceptibility gene for dyslexia. Am J Hum Genet, 2006; 78(1): 52–62.
5.
Marino C, Meng H, Mascheretti S, Rusconi M, Cope N, Giorda R i wsp. DCDC2 genetic variants and susceptibility to developmental dyslexia. Psychiatr Genet, 2012; 22(1): 25–30.
6.
Scerri TS, Schulte-Körne G. Genetics of developmental dyslexia. Eur Child Adolesc Psychiatry, 2010; 19(3): 179–97.
7.
Dahdouh F, Anthoni H, Tapia-Páez I, Peyrard-Janvid M, Schulte-Körne G, Warnke A i wsp. Further evidence for DYX1C1 as a susceptibility factor for dyslexia. Psychiatr Genet, 2009; 19(2): 59–63.
8.
Peterson RL, Pennington BF. Developmental dyslexia. The Lancet, 2012; 379(9830): 1997–2007.
9.
Galaburda AM, Sherman GF, Rosen GD, Aboitiz F, Geschwind N. Developmental dyslexia: Four consecutive patients with cortical anomalies. Ann Neurol, 1985; 18(2): 222–33.
10.
Humphreys P, Kaufmann WE, Galaburda AM. Developmental dyslexia in women: Neuropathological findings in three patients. Ann Neurol, 1990; 28(6): 727–38.
11.
Geschwind N, Levitsky W. Human brain: left-right asymmetries in temporal speech region. Science, 1968; 161(3837): 186–7.
12.
Galaburda AM. Dyslexia and development: Neurobiological aspects of extra-ordinary brains. Harvard: Harvard University Press; 1993.
13.
Galaburda AM, Kemper TL. Cytoarchitectonic abnormalities in developmental dyslexia: a case study. Ann Neurol, 1979; 6(2): 94–100.
14.
Leonard CM, Eckert MA. Asymmetry and dyslexia. Dev Neuropsychol, 2008; 33(6): 663–81.
15.
Habib M, Robichon F. Parietal lobe morphology predicts phonological skills in developmental dyslexia. Brain Cogn, 1996; 32: 139–42.
16.
Witelson SF, Kigar DL, Harvey T. The exceptional brain of Albert Einstein. The Lancet, 1999; 353(9170): 2149–53.
17.
Richlan F, Kronbichler M, Wimmer H. Structural abnormalities in the dyslexic brain: A meta-analysis of voxel-based morphometry studies: Meta-Analysis Developmental Dyslexia. Hum Brain Mapp, 2013; 34(11): 3055–65.
18.
Darki F, Peyrard-Janvid M, Matsson H, Kere J, Klingberg T. Three dyslexia susceptibility genes, DYX1C1, DCDC2, and KIAA0319, affect temporo-parietal white matter structure. Biol Psychiatry, 2012; 72(8): 671–6.
19.
Tallal P. Auditory temporal perception, phonics, and reading disabilities in children. Brain Lang, 1980; 9(2): 182–98.
20.
Rey V, De Martino S, Espesser R, Habib M. Temporal processing and phonological impairment in dyslexia: effect of phoneme lengthening on order judgment of two consonants. Brain Lang, 2002; 80(3): 576–91.
21.
Farmer ME, Klein RM. The evidence for a temporal processing deficit linked to dyslexia: A review. Psychon Bull Rev, 1995; 2(4): 460–93.
22.
Fitch RH, Miller S, Tallal P. Neurobiology of speech perception. Annu Rev Neurosci, 1997; 20(1): 331–53.
23.
Bernasconi F, Grivel J, Murray MM, Spierer L. Plastic brain mechanisms for attaining auditory temporal order judgment proficiency. NeuroImage, 2010; 50(3): 1271–9.
24.
Davis B, Christie J, Rorden C. Temporal order judgments activate temporal parietal junction. J Neurosci, 2009; 29(10): 3182–8.
25.
Temple E, Deutsch GK, Poldrack RA, Miller SL, Tallal P, Merzenich MM i wsp. Neural deficits in children with dyslexia ameliorated by behavioral remediation: Evidence from functional MRI. Proc Nat Acad Sci, 2003; 100(5): 2860–5.
26.
Eden GF, VanMeter JW, Rumsey JM, Maisog JM, Woods RP, Zeffiro TA. Abnormal processing of visual motion in dyslexia revealed by functional brain imaging. Nature, 1996; 382(6586): 66–9.
27.
Stein J, Walsh V. To see but not to read; the magnocellular theory of dyslexia. Trends Neurosci, 1997; 20(4): 147–52.
28.
Stein J. The magnocellular theory of developmental dyslexia. Dyslexia, 2001; 7(1): 12–36.
29.
Witton C, Talcott JB, Hansen PC, Richardson AJ, Griffiths TD, Rees A i wsp. Sensitivity to dynamic auditory and visual stimuli predicts nonword reading ability in both dyslexic and normal readers. Curr Biol, 1998; 8(14): 791–7.
30.
Livingstone MS, Rosen GD, Drislane FW, Galaburda AM. Physiological and anatomical evidence for a magnocellular defect in developmental dyslexia. Proc Natl Acad Sci, 1991; 88(18): 7943–7.
31.
Demb JB, Boynton GM, Heeger DJ. Functional magnetic resonance imaging of early visual pathways in dyslexia. J Neurosci, 1998; 18(17): 6939–51.
32.
Johannes S, Kussmaul CL, Münte TF, Mangun GR. Developmental dyslexia: passive visual stimulation provides no evidence for a magnocellular processing defect. Neuropsychologia, 1996; 34(11): 1123–7.
33.
Olulade OA, Napoliello EM, Eden GF. Abnormal visual motion processing is not a cause of dyslexia. Neuron, 2013; 79(1): 180–90.
34.
Nicolson RI, Fawcett AJ, Dean P. Developmental dyslexia: the cerebellar deficit hypothesis. Trends Neurosci, 2001; 24(9): 508–11.
35.
Nicolson RI, Fawcett AJ, Berry EL, Jenkins IH, Dean P, Brooks DJ. Learning difficulties in dyslexic adults. The Lancet, 1999; 353: 1662–7.
36.
Finch AJ, Nicolson RI, Fawcett AJ. Evidence for a neuroanatomical difference within the olivo-cerebellar pathway of adults with dyslexia. Cortex, 2002; 38(4): 529–39.
37.
Eckert MA. Anatomical correlates of dyslexia: frontal and cerebellar findings. Brain, 2003; 126(2): 482–94.
38.
Stoodley CJ, Stein JF. Cerebellar function in developmental dyslexia. The Cerebellum, 2012; 12(2): 267–76.
39.
Liberman IY. Phonology and beginning reading revisited. Brain Read, 1989; 207–20.
40.
Stanovich KE. Matthew effects in reading: Some consequences of individual differences in the acquisition of literacy. Reading Research Quarterly, 1986; 21: 360–407.
41.
Oszwa U, Borkowska A. Specyficzne trudności szkolne w opanowywaniu czytania i pisania. W: Borkowska A, Domańska Ł, red. Neuropsychologia kliniczna dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006.
42.
Bosse ML, Tainturier MJ, Valdois S. Developmental dyslexia: The visual attention span deficit hypothesis, Cognition, 2007; 104(2): 198–230.
43.
Wolf M, Bowers PG, Biddle K. Naming-speed processes, timing, and reading: a conceptual review. J Learn Disabil, 2000; 33(4): 387–407.
44.
Peyrin C, Lallier M, Démonet JF, Pernet C, Baciu M, Le Bas JF i wsp. Neural dissociation of phonological and visual attention span disorders in developmental dyslexia: FMRI evidence from two case reports. Brain Lang, 2012; 120(3): 381–94.
Udostępnij
ARTYKUŁ POWIĄZANY
Przetwarzamy dane osobowe zbierane podczas odwiedzania serwisu. Realizacja funkcji pozyskiwania informacji o użytkownikach i ich zachowaniu odbywa się poprzez dobrowolnie wprowadzone w formularzach informacje oraz zapisywanie w urządzeniach końcowych plików cookies (tzw. ciasteczka). Dane, w tym pliki cookies, wykorzystywane są w celu realizacji usług, zapewnienia wygodnego korzystania ze strony oraz w celu monitorowania ruchu zgodnie z Polityką prywatności. Dane są także zbierane i przetwarzane przez narzędzie Google Analytics (więcej).
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
Możesz zmienić ustawienia cookies w swojej przeglądarce. Ograniczenie stosowania plików cookies w konfiguracji przeglądarki może wpłynąć na niektóre funkcjonalności dostępne na stronie.
