Wstęp:
Poczucie niepełnosprawności jest subiektywnym stanem doświadczanym często niezależnie od obiektywnych przejawów niepełnosprawności wrodzonej czy nabytej, np. głuchoty. Wykazuje związek z akceptacją niepełnosprawności i zdrowiem psychicznym danej osoby. Celem pracy jest ocena nasilenia poczucia niepełnosprawności i zbadanie jego związków z percepcją siebie, doświadczanymi objawami depresji i zmiennymi socjodemograficznymi, takimi jak: płeć, wiek, wykształcenie, status małżeński (partnerski), status zatrudnienia, oraz zmiennymi związanymi z głuchotą: czas doświadczania głuchoty i czas korzystania z implantu ślimakowego (CI), u osób z głuchotą postlingwalną z CI.

Materiał i metody:
Badaniami objęto 94 osoby z głuchotą postlingwalną, nabytą w wieku powyżej 3 i pół roku, w tym 56 kobiet i 38 mężczyzn, którzy uczestniczyli w hospitalizacjach rehabilitacyjnych organizowanych przez Klinikę Rehabilitacji Instytutu Fizjologii i Patologii Słuchu (IFPS). Wiek badanych mieścił się w przedziale od 23 do 81 lat, wszyscy korzystali z jednego implantu ślimakowego, który otrzymali po 18 roku życia, a czas doświadczania głuchoty zawierał się w przedziale od 1 roku do 55 lat. Czas korzystania z CI wynosił od pół roku do 11 lat. Do opisu percepcji siebie, w tym także w wymiarze niepełnosprawności, posłużono się Kwestionariuszem Ja-Inni (modyfikacja Kwestionariusza Cech wg M. Jarymowicz), a nasilenie objawów depresji mierzono z wykorzystaniem kwestionariusza Beck Depression Inventory (BDI).

Wyniki:
Poczucie niepełnosprawności o średnim i wysokim nasileniu doświadcza 58,4% biorących udział w badaniu. Z większym poczuciem niepełnosprawności wykazuje istotny związek spostrzeganie siebie w porównaniu z innymi ludźmi jako głupszego, słabszego, niesamodzielnego, samotnego i nieśmiałego, natomiast z mniejszym poczuciem niepełnosprawności wiąże się spostrzeganie siebie jako słyszącego, lubianego, wesołego i atrakcyjnego fizycznie (ANOVA). Osoby postlingwalnie ogłuchłe z CI o większym poczuciu niepełnosprawności spostrzegają siebie ogólnie mniej pozytywnie, jak i bardziej negatywnie w porównaniu z tymi z niskim poczuciem niepełnosprawności. Poczucie niepełnosprawności okazało się być istotnie wyższe u osób młodszych (poniżej 60 lat) w porównaniu ze starszymi. Ponadto większego poczucia niepełnosprawności należy spodziewać się u osób doświadczających objawów depresyjnych.

Wnioski:
Osoby z głuchotą postlingwalną z CI, które mają nasilone poczucie niepełnosprawności związane z byciem osobą głuchą (ale nie tylko) potrzebują różnych form interwencji psychologicznej. Poczucie niepełnosprawności wraz z innymi pozostającymi z nim w istotnym związku cechami percepcji siebie wyraźnie tworzą „syndrom niepełnosprawności” w obrazie psychologicznego funkcjonowania osób z głuchotą postlingwalną z CI, który najprawdopodobniej ma charakter uniwersalny, a więc stosuje się też do osób z niepełnosprawnością inną niż głuchota. Poczucie niepełnosprawności pozostaje w dodatnim związku z objawami depresji. Podsumowując, niepełnosprawność stanowi ważny wymiar doświadczania siebie przez osoby z głuchotą postlingwalną z CI, a poczucie niepełnosprawności może także wskazywać, jak dana osoba radzi sobie ze swoją niepełnosprawnością.