Wprowadzenie:
Osoby głuche i słabosłyszące spośród dostępnych dla nich zawodów wybierają także zawód surdopedagoga, nauczyciela lub wychowawcy. Wykonywanie tych zawodów niejednokrotnie daje im satysfakcję z pracy i spełnienie w tej roli. Wśród ważnych uwarunkowań takiej drogi zawodowej można wymienić m.in. rehabilitację słuchu i mowy, edukację, włączając studia wyższe, decyzję o implancie ślimakowym (CI), relacje społeczne, w tym z osobami g/Głuchymi i słabosłyszącymi, znajomość języka migowego. Pełnienie roli zawodowej w dorosłości pozostaje w związku z doświadczaną jakością życia, w tym zależną od zdrowia (HRQoL).

Cel:
Celem artykułu jest zaprezentowanie drogi do zawodu surdopedagoga kobiety z głuchotą perilingwalną, korzystającej z CI, będącej w okresie wczesnej dorosłości oraz wybranych uwarunkowań tego procesu: rehabilitacyjnych, edukacyjnych, językowych i społecznych, w kontekście doświadczanej przez nią jakości życia zależnej od zdrowia, z wykorzystaniem metod jakościowych i ilościowych.

Opis przypadku:
Kobieta A.S. w wieku 42 lat, z głuchotą w stopniu głębokim, nabytą perilingwalnie w wyniku obustronnego zapalenia uszu przebytego w 2.‒3. tygodniu życia, leczonego antybiotykiem. Uczęszczała do szkół ogólnodostępnych, uzyskała wykształcenie zawodowe (krawcowa) oraz wyższe (surdopedagogika, administracja). Ma rodziców słyszących, czworo rodzeństwa, jej partner jest niesłyszący. Rehabilitowana była słuchowo-werbalnie, implant ślimakowy otrzymała w 27 roku życia, pracę surdopedagoga rozpoczęła po ukończeniu studiów wyższych. Obecnie korzysta z jednego implantu ślimakowego, a rozumienie mowy w ciszy i w szumie wynosi odpowiednio 20% oraz 10%. Korzyści z CI sprzyjały decyzji o podjęciu przez A.S. studiów wyższych w zakresie surdopedagogiki (licencjat) i administracji (magisterium). W kwestionariuszu Nijmegen Cochlear Implant Questionnaire (NCIQ) największe korzyści z CI uzyskała w sferze społecznej w obszarach: interakcje społeczne (86%) i ograniczenia aktywności (78%), a także psychologicznej: samoocena (74%); najmniejsze – w obszarach: zaawansowana percepcja słuchowa (56%) i mowa (62%). Ogólna jakość życia zależna od zdrowia (HRQoL), oceniona kwestionariuszem Assessment of Quality of Life (AQoL-8d), jest u A.S. nieco niższa niż w grupie porównawczej (osoby z niedosłuchem prelingwalnym oraz ze słuchem w normie). Indeks Użyteczności Zdrowia (IUZ) wyniósł 0,58. A.S. uzyskała niższe wyniki w porównaniu do grup odniesienia w obszarach: relacje społeczne, poczucie szczęścia, radzenie sobie, a także w sferze fizycznej ogółem, w tym w wymiarach: funkcjonowanie zmysłów i doświadczany ból. Wysoka HRQoL u A.S. wiąże się z obszarami: niezależność oraz poczucie własnej wartości, i wynika także z realizowanej przez kobietę roli zawodowej surdopedagoga. Tożsamość społeczno-kulturową jako osoby g/Głuchej w skali Deaf Identity Development Scale (DIDS) charakteryzują wysokie wyniki uzyskane przez A.S. w wymiarach: marginalność oraz g/Głuchota, co wskazuje na jej identyfikację z osobami g/Głuchymi przy jednoczesnym poczuciu marginalności jako osoby głuchej.

Wnioski:
Prezentowany opis drogi do zawodu surdopedagoga kobiety z głuchotą perilingwalną, korzystającej z CI, będącej w okresie wczesnej dorosłości dowodzi złożoności uwarunkowań tej drogi, a także ukazuje związek z HRQoL w wielu obszarach, zwłaszcza: niezależności, poczucia wartości i relacji społecznych. Niższą jakość życia w obszarze relacji społecznych wiązać można z doświadczaniem przez A.S. trudności w określeniu własnej przynależności społeczno-kulturowej – do osób g/Głuchych lub/i słyszących. Wyniki uzyskane z zastosowaniem technik jakościowych i ilościowych wzajemnie się dopełniają i pozwalają na poznanie rehabilitacyjnych, edukacyjnych, językowych i społecznych uwarunkowań wyboru i realizacji roli zawodowej surdopedagoga i związku tych uwarunkowań z HRQoL.